روابط عمومی الکترونیک : به نوعی از روابط عمومی اطلاق می شود که در آن از ابزارهای الکترونیک نظیر سیستم پاسخگویی الکترونیک، رادیو،Voice و نظایر آن برای انجام ماموریت های روابط عمومی استفاده می شود. قرار دادن متون انتشاراتی تولید شده در روابط عمومی با همان شکل و فرمت مثلا در قالب PDF نیز در چارچوب روابط عمومی الکترونیک قرار می گیرد.در روابط عمومی الکترونیک به جای بهره گیری از شیوه های سنتی مواجهه با مشتریان یا مخاطبان، از تکنولوژی های الکترونیکی به منظور سهولت، سرعت و فراگیری بیشتر استفاده می شود.

روابط عمومي الكترونيك در مقایسه با روابط عمومي سنتي  

روابط عمومي الكترونيك به لحاظ مفهومي فرقي با روابط عمومي سنتي ندارد . در روابط عمومي الكترونيك ما از كاغذ استفاده نمي كنيم و شايد وجه تمايز اصلي روابط عمومي الكترونيك  و روابط‌‌عمومي سنتي به لحاظ شكلي در همين نكته نهفته باشد؛ چون همه ابزارند و معمولا از ابزار براي رسيدن به اهداف كه در فلسفه وجودي هنر هشتم نهفته شده استفاده مي شود. همچنين از روابط عمومي الكترونيك مي توان براي توسعه طرح هاي موجود روابط عمومي استفاده كرد كه باعث توسعه فعاليت هاي سنتي آن نيز مي شود. به علاوه روابط عمومي الكترونيك، رابطه موجودبين متخصصان روابط عمومي و روزنامه نگاران را تغيير داده و اين امر نشانگر اين است كه روابط عمومي از پوسته يك شغل رابطه يي صرف خارج خواهدشد و به جايگاه شايسته و بايسته خود دست مي يابد.

روابط عمومی دیجیتال : در روابط عمومی دیجیتال متون تولیدی و محتوای مورد نظر Contents از فرمت معمولی چاپی "printed" به فرمت صفر و یک تبدیل به صفحات pdf تبدیل به صفحات HTML می شود. در روابط عمومی دیجیتال هنوز محتواها همان محتواهای روابط عمومی سنتی هستند با این تفاوت که قابلیت جستجو (Search) و کپی مطالب به صورت Text برای مخاطب وجود دارد. برخی از اسناد، نامه ها، فرم ها و تقاضاها به وسیله ابزارهایی نظیر Email امکان ارسال و نقل و انتقال دارند، اما جهت فعالیت هنوز یک طرفه است؛ یعنی هنوز ارتباط فرد به فرد یا چهره به چهره در فضای سایبر، برقرار نشده است و همه چیز در یک چارچوب به شدت بوروکراتیک و مطابق ضوابط حاکم بر فضای رسمی و اداری روابط عمومی ها صورت می گیرد.

روابط عمومی آنلاین : در این مرحله، روابط عمومی گامی بلند و شتابان به سمت تحول ماهیت فرآیندهای روابط عمومی برمی دارد. با آنلاین شدن روابط عمومی، خدمات به صورت شبانه روزی در اختیار مخاطب و مشتری قرار می گیرد. برای رسانه های مبتنی بر web اعتبار قائل می شود، خبردهی و خبریابی مبتنی بر فضای وب مرسوم می شود، اخبار روابط عمومی علاوه بر رسانه های مکتوب printed Media و رسانه های صوتی و تصویری، برای رسانه های آنلاین و اینترنتی نیز ارسال می شود، همایش های خبری آنلاین برگزار می شود، امکان انتشار همزمان مصاحبه ها و گفتگوهای زنده روی اینترنت فراهم می شود، تکذیبیه ها و پاسخ های رسمی برای نشریه های الکترونیکی، سایت ها، وبلاگ ها، روزنت ها و خبرگزاری های اینترنتی فرستاده می شود و به طور کلی روابط عمومی آنلاین نسبت به محتوای تولید شده در اینترنت عکس العمل نشان می دهد.همچنین شرکت در چت روم ها (chatrooms) و ارسال نامه ها از طریق پست الکترونیکی جدی گرفته می شود و وب سایت سازمانی فعال می شود.

روابط عمومی سایبر : شاید بتوان گفت کامل ترین و جامع ترین شکل متصور برای روابط عمومی الکترونیک، روابط عمومی سایبر است. منظور از روابط عمومی سایبر، فرآیندی است که در آن روابط عمومی به صورت کاملا آنلاین درآمده که ویژگی تعاملی و مشارکت پذیری آن بسیار برجسته و بارز است. مخاطب یا مشتری در روابط عمومی سایبر در جایگاه اول اهمیت ایستاده است و به جای توده های انبوه به تک تک افراد توجه کامل می شود. هیچ نامه ای بدون پاسخ نمی ماند و هیچ انتقادی از نظرها پنهان نمی شود، کارکنان روابط عمومی سایبر نه فقط در ساعات اداری، بلکه در تمام مدت شبانه روز و در تمام ایام هفته (بدون تعطیلی) و در تمام زمان ها و مکان ها به انجام فعالیت می پردازند. شاید بتوان گفت بدون ورود سازمان به عرصه تجارت الکترونیکی امکان استقرار کامل روابط عمومی الکترونیک نیز وجود ندارد و چه بسا زیرساخت ها و بسترهای فنی و مخابراتی و ارتباطی این دو پدیده و فعالیت مشترک باشد.

 ويژگي‌هاي روابط عمومي الكترونيكي و ديجيتالي :  روابط عمومي در جوامع اطلاعات آينده نقش مهمي در امر اطلاع رساني بهينه، ارائه سرويس‌ها و خدمات به تك تك افراد جامعه خواهد داشت. ويژگي‌هاي خاص روابط عمومي ديجيتال سبب تسهيل دسترسي شهروندان و مخاطبان به اطلاعات و خدمات مورد نياز و كاهش هزينه‌ها خواهد شد.

- در روابط عمومي الكترونيكي بهره‌گيري از فناوري‌هاي نوين هدف نيست بكه وسيله است وسيله‌اي در جهت ارائه خدمات و سرويس‌هاي مورد نياز به مخاطبان.

-روابط عمومي ديجيتالي در قيد زمان و مكان نيست. خدمات و اطلاعات در تمامي روزها و ساعات در دسترس شهروندان و مخاطبان قرار مي‌گيرد.

- روابط عمومي ديجيتالي ارتباطي دو سويه بين سازمان ها و مردم حاكم مي‌كند.

-  مخاطب در روابط عمومي ديجيتالي جمع نيست بلكه فردي است. در روابط عمومي الكترونيكي بايد پاسخگوي تك تك اعضاي جامعه اطلاعات بود

راهبردهاي عملي روابط عمومي2

روابط عمومي در عصر وب دو  حياتي ترين بخش هر سازماني است که هدفش تقويت و برقراري شبکه هاي اجتماعي در کانالهاي ارتباطي درون و بيرون از سازمان است. روابط عمومي ها امروزه با توجه به نقش حساس خود بايد چند گام جلوتر از زمان باشند. براي اينکه وارد بحث روابط عمومي2 شويم. ابتدا لازم است به خوبي با مفهوم وب، وب2 و ويژگي هاي آنها آشنا شويم. چرا که همانطور که در تصوير زير مشاهده مي شود با پديد آمدن وب2 مفاهيم جديدي نيز به وجود آمده است همچون روزنامه نگاري2، تبليغات2، دموکراسي2، حقوق2 و...

تعريف وب : وب بر اساس نظام فرا رسانه اي  کار مي کند، فرا رسانه ترکيبي از فرا متن  و چند رسانه اي  است. فرا متن عبارت از متني است که از ساير متون در صفحه وب متمايز شده است و به منابع اطلاعاتي يا صفحات ديگر که توسط کاربر قابل دسترسي مي باشد اشاره مي کند، يعني اگر کاربر بخواهد به صفحات ديگر دسترسي پيدا کند کافي است توسط اشاره گر ماوس خود بر روي متن متمايز شده کليک کند تا صفحات ديگر وب براي وي قابل دسترس شوند. چند رسانه اي نيز ترکيبي از رسانه هاي مختلف مانند صدا،تصوير،فيلم،تصاوير متحرک و متن مي باشد. اين ترکيب ممکن است براي جذابيت و رساندن مفهوم منابع اطلاعاتي در صفحات وب به کار رفته باشد. (ابراهيمي، 1380)

 "وب۱"، اينترنت است و در نگاه آغازين امروزي به آن، شبکه‌ي جهاني، وب‌سايت، لينک، داون‌لود، آپ‌لود، پست الکترونيک و... عنوان "وب ۱" وقتي اختراع شد، که عنوان "وب ۲" اختراع شد، همچنانکه "عصر جديد"، باعث شکل‌گيري اصطلاح‌هاي "عصر کهن" و "عصر ميانه" شد. طبعا ۲ که بيايد، پرسيده مي‌شود که  ۳ چه خواهد بود، و نيز ۴، و پس از ۴ هم لابد ۵ خواهد آمد و ...

وب2  و ويژگي هاي آن : وب ۲ قبل از هر چيز يک مفهوم است، مفهومي که پس از تغييراتي که در کاربرد و کارکرد وب و به طور دقيق‌تر اينترنت پيش آمد، تبلور يافت. در حقيقت وب ۲ زماني مفهوم پيدا کرد که کاربران بسياري عادت به ايجاد تعامل با اينترنت و وب پيدا کردند. کاربران بسياري شروع به نوشتن وبلاگ کردند. سايت‌هاي اينترنتي دو طرفه شدند و جريان جديدي از اطلاعات از سمت کاربران به سمت اينترنت روان شد.بنابراين مجموعه اي از تغييرات تدريجي موجب پيدايش وب2 شد که با گذشت زمان و گسترش و تثبيت وب2، اين واژه نيز از لحاظ مفهوم به يک ثبات نسبي دست پيدا کرد.در وب۲ همه چيز بر پايه مشارکت معنا پيدا مي‌کند و اين مشارکت، مشارکت جمعي است که هيچ محدوديتي را بر نمي‌تابد. مشارکتي که خرد جمعي را در خدمت هم‌افزايي در آورده و در مفهومي جديد، وب را به رسانه‌اي تعاملي بدل کرده است. (برکنرايد 2008، 13  )

اما وب ۲ تحول ديگري را نيز در مفهوم مالکيت به وجود آورد. از آن جمله به سرويس دهنده هاي مشهور اين عرصه اشاره اي کرد. گوگل و ويکي پديا بهترين نمادهاي وب2هستند. ويکي ‌پديا و همه زيرمجموعه‌هايش به عنوان بستري مطرح شدند که طالب مشارکت همگان هستند البته با صرف‌ نظر کردن از مفهوم کپي‌رايت و حق مالکيت. (سوليس2009،5)

از ويژگي هاي منحصر به فرد وب2 مي توان گفت که به همان آساني که مطلبي را در ويکي ‌پديا منتشر مي شود، اين امکان براي کاربر فراهم شده است که در مطالب ديگران نيز دست ببرد، آنها را ويرايش کند يا تغيير دهد. اين کار بدين معني است که ويکي ‌پديا، پديدآورندگان آن و مشارکت‌کنندگان در توسعه آن از حق مالکيت مطالب گذشته‌اند تا در عوض به گستره جهاني برسند.

   در وب1، صرفا "دسترسي" کاربران به سايت مدنظر است. توليدکننده اطلاعات، صرفا صاحب سايت است. اما در وب2، موضوع اصلي "مشارکت" است. در اين دوره زماني از وب، کاربران در توليد محتواي سايتي که قابليت وب2 دارد مشارکت مي کنند. مطلب جديد توليد مي کنند. مطالب خود يا ديگران را ويرايش مي کنند. تصوير، فيلم و يا فايل هاي صوتي خود را با آپلود کردن در شبکه جهاني منتشر مي کنند.

سير تحول روابط عمومي مدرن

كساني كه درباره سير تحول روابط عمومي ها در دوره اينترنت صحبت مي‌كنند، به مباحث مختلفي از جمله مباحث نرم افزاري و سخت افزاري و ساير مباحث اجتماعي مي پردازند. برخي مايلند جنبه‌هاي تكنيكي آن را براي مخاطباني همچون برنامه‌نويسان و طراحان وب تشريح كنند. بعضي نيز به تحول در عرصه هاي اجتماعي آن نظر دارند.در اين رابطه روابط عمومي ها مدرن را مي توان بر اساس تکنولوژي بر اساس تصوير زير به سه قسمت تقسيم کرد. البته برخي از صاحبنظران روابط عمومي معتقدند که منظور از روابط عمومي1 همان روابط عمومي سنتي است و يا اينکه روابط عمومي تا پايان روابط عمومي الکترونيک تداوم پيدا کرده است. به عبارتي ديگر رويه متحدي در اين خصوص وجود ندارد.

  الف- روابط عمومي الکترونيک  (روابط عمومي1)

 ب- روابط عمومي آنلاين  (روابط عمومي2)

  د- روابط عمومي سايبر (روابط عمومي3)

تعريف روابط عمومي2 : روابط عمومي2 در واقع نمادي از سير تحول روابط عمومي در بکارگيري ابزارها و فناوريهاي نوين وب2 و به اشتراک گذاشتن اين ابزار براي مخاطبين سازماني و کاربران خود است تا مشارکت آنها را در جهت پيشبرد اهداف سازمان افزايش دهد. (وبلاگ روابط عمومي، 1388)

ويژگي هاي اصلي روابط عمومي2

روابط عمومي2 را در سه مورد مي توان با روابط عمومي1 به شرح زير مقايسه کرد. ابتدا در نحوه توليد محتوا، دوم از منظر ارتباطي و نهايتا تعامل با کاربر.

  ابزارهاي روابط عمومي2

 شناخت، آگاهي يافتن و به کار بردن فن آوري هاي وب2 در روابط عمومي اهميت به سزايي دارد.  عمدتاً ابزارهاي روابط عمومي2 بر اينترنت و يا شبکه درون سازماني (اينترانت) قابل استفاده هستند.

  خبرخوان ها ،  رسانه‌هاي اجتماعي را مي‌توان در هفت گروه دسته‌بندي کرد. شبکه‌هاي اجتماعي، وبلاگ‌ها، ويکي‌ها، پادکست‌ها، فروم‌ها، کاميونيتي‌هاي محتوايي و ميکروبلاگ‌ها هفت نوع رسانه‌هاي اجتماعي محسوب مي‌شوند.

—            شبکه‌هاي اجتماعي : شبکه‌ي اجتماعي (Social Networks)  يک ساختار اجتماعي است که از گروه هايي(که عموما فردي يا سازماني هستند) تشکيل شده است که توسط يک يا چند نوع خاص از وابستگي به هم متصل اند.

—            وبلاگ ها : وبلاگ‌ها(Blogs)  شناخته‌شده‌ترين نوع رسانه‌هاي اجتماعي محسوب مي‌شوند، ژورنال‌هاي آنلايني هستند که با محتواهاي جديد کاربران به‌روز مي‌شوند.

—            ویکی ها : ويکي‌ها (Wikis) سايت‌هايي هستند که به کاربران اجازه اضافه کردن و ويرايش محتوا را مي‌دهند و محتواي توليد شده‌شان حاصل مشارکت اعضاست.

—            پادکست ها:  منظور از پادکست‌ها هم فايل‌هاي صوتي و هم تصويري هستند. پادکست‌ها را به‌عنوان يکي از شکل‌هاي قدرت‌مند رسانه‌هاي اجتماعي مطرح کرده اند.منظور از پادکست‌ها هم فايل‌هاي صوتي و هم تصويري هستند. پادکست‌ها را به‌عنوان يکي از شکل‌هاي قدرت‌مند رسانه‌هاي اجتماعي مطرح کرده اند.

—            کاميونيتي‌هاي محتوايي : کاميونيتي‌هاي محتوايي (Content Communities) امکان مديريت و به اشتراک‌گذاري نوع خاصي از محتوا از قبيل عکس، فايل‌هاي ويدئويي، متن يا لينک را فراهم مي‌کنند.

—            فروم ها : تلفيقي از شبکه‌هاي اجتماعي و وبلاگ‌هاي کوچک هستند با محتواهاي کوتاه کاربران به‌روز مي‌شوند.

—            ميکروبلاگ‌ها : ميکروبلاگ‌ها ابزاري هستند که مولفه‌هايي از وبلاگ‌نويسي با پيام‌هاي فوري و شبکه‌هاي اجتماعي را ترکيب کرده‌اند.

جایگاه روابط عمومی الکترونیک در ایران کجاست ؟

«روابط عمومی الکترونیک» (EPR) تنها واژه ای نیست که این روزها به فن یا علم روابط عمومی مدرن اطلاق می شود. روابط عمومی جدید و مبتنی بر تکنولوژی اطلاعات Information Technology، انواع و اقسام مختلفی دارد و چه بسا دایره فعالیت هر یک از آنها با دیگری تفاوت اساسی داشته باشد. در این مقاله سعی می شود هر یک از این مفاهیم بررسی و ابعاد و چارچوب آن مشخص شود. بدیهی است در نهایت آنچه مهم می باشد روح جدید حاکم بر این نوع از روابط عمومی است نه نام یا اصطلاحی که به آن فعالیت اطلاق می شود. در ایران نیز نشانه های قوی از رویکرد روابط عمومی ها به این پدیده های جدید مشاهده می شود.

جایگاه ایران

با توجه به وضعیت موجود زیرساخت های فناوری اطلاعات در ایران وکیفیت کارکرد روابط عمومی ها از نظر فعالیت های الکترونیک و اینترنتی، می توان گفت در میان همه اشکال روابط عمومی مدرن، ما فعلا در حد فاصل روابط عمومی الکترونیک و روابط عمومی دیجیتال قرار داریم.وجود سیستم های پاسخگویی الکترونیک در بخش مخابرات سازمان ها، قرار دادن نسخه pdf بروشورهای منتشر شده بر روی اینترنت و وب سایت هایی با فرمت html وText، نشانه هایی از رویکرد روابط عمومی ها به این پدیده های جدید به شمار می روند.

در هر صورت از یاد نباید برد که EPR، به عنوان وسیله ای برای خدمت رسانی سریع تر و گسترده تر به مردم محسوب می شود و هر قدر دامنه استفاده مردم و سازمان های دولتی و حتی بخش خصوصی از این تکنولوژی های جدید ارتباطی فراگیرتر شود، گام های بلندتری برای دستیابی به رشد و توسعه در ایران اسلامی برداشته خواهد شد.

تهیه و تنظیم : هاجرحسین خواه فومنی

بهار 89